Hikayenin geldiği noktayı anlamak için başa dönmekte fayda var. Popülaritesi her ne kadar 2021 yılında artsa da Türkçeye “değiştirilemeyen jeton” olarak geçen Non-fungible Token, kısaltmasıyla NFT’nin ilk örneği 2014 yılında oluşturuldu. Çıkarılan bu ilk NFT’nin sahibi, dijital sanat üreticileri Kevin McCoy ve Anil Dash, sanat ve ekonomi tarihine geçti. NFT’nin genel piyasası, 2017 yılında CryptoKitties adlı çevrimiçi oyunun lansmanına kadar küçük kalsa da aynı yıl kullanıma sunulan ve kısa sürede popüler olan farklı bir dijital varlık CryptoPunks ile piyasa, daha fazla haber olmaya dolayısıyla dikkat çekmeye başladı. O dönem Matt Hall ve John Watkinson tarafından geliştirilen CryptoPunks koleksiyonundaki tüm NFT'ler çok hızlı satıldı. Başlangıçta sadece birkaç dolara satılan CryptoPunks NFT'leri çok değer kazandı.
Yıl 2021 olduğunda ise NFT piyasasının yıllık işlem hacmi 17,6 milyar dolara ulaştı ve NFT’ler 2022 yılında da popülaritesini korumayı başardı. Hatta bu yeni sanat türü ya da ürünü, o kadar popüler hale geldi ki sanat dergisi ArtReview’un 2021 yılında sanat dünyasının en etkili 100 ismini sıraladığı “The Power 100” listesinin zirvesinde ilk kez bir insan yerine bir NFT vardı.
Neden bu kadar popüler oldu
NFT'leri değerli kılan unsur, tamamen benzersiz olmaları. NFT'ler, bir blok zinciri üzerinde var olan, karakteristik meta verilerinden ve tanımlama kodlarından oluşan kriptografik varlıklar. Bu nedenle her bir NFT benzersiz. Dolayısıyla tıpkı az bulunan bir antika eser gibi NFT'ler de bu özelliğiyle doğal olarak değerli oluyor. Bir NFT, eşdeğer bir NFT ile değiştirilemiyor; takas edilemiyor. Buna karşılık kripto para birimleri ile NFT’ye sahip olunabiliyor. Bu para birimlerinin yani değiştirilebilir token’lerin takası mümkün ve bunların gerçek dünyada maddi bir karşılığı var. Sanat dünyası da o günlerde NFT’nin zirveye yerleşmesin; benzersiz ve tek sahipli oluşuyla beraber, sanatçılara yeni ve yaratıcı yollar açmasına, yepyeni bir koleksiyoner grubu yaratmasına, galerileri devre dışı bırakmasına bağlıyordu.
Öte yandan yatırımcıların henüz tam olarak anlayamadığı, neyi satın aldığını bilmediği bir dönemde güçlenmeye devam eden NFT rüzgarı adeta önüne katabildiğini sürükledi. Kafa karışıklığı bir anlamda kripto sanat piyasasının işine yaradı da denebilir. Yıldızının parladığı dönemde NFT’ler; hisse senedi ve gayrimenkul gibi küresel kriz ortamında etkili bir spekülatif yatırım haline geldi.
Rapora göre sadece yüzde 1’i 6 bin doların üstünde
Ancak sektör araştırmacılarının yeni raporu NFT’lerin yüzde 95’inin değerinin sıfıra yakın olduğunu ortaya koyuyor. NFT Scan ve CoinMarketCap verilerini inceleyen dappGambl tarafından hazırlanan yeni bir rapora göre yüksek oranda NFT’nin “0 Ether”e düştüğünü gösterdi. Rapordaki rakamlara göre 73 bin 257 NFT koleksiyonundan 69 bin 795’inin piyasa değeri sıfırlandı. Bu yatırımlara sahip olan kişi sayısının ise 23 milyonu bulduğu belirtiliyor. Bu son derece büyük bir rakam.
Hazırlanan rapor için yapılan araştırma kapsamında, toplam 8 bin 850 NFT koleksiyonu incelendi. Raporda, değeri en yüksek koleksiyonlardan yüzde 18’inin taban fiyatının sıfırı bulduğu; yine en büyük koleksiyonların yüzde 41’inin ise fiyatının 5 ila 100 dolar arasında değiştiği kaydedildi. Koleksiyonların yalnızca yüzde 1’inden azı ise 6 bin doların üzerinde bir değere sahip. Yine rapora göre yeterli talebin olmaması nedeniyle NFT koleksiyonlarının yüzde 79’unun satışı da gerçekleşemiyor. Bu demek oluyor ki NFT koleksiyonlarına sahip kişilerin yüzde 95’i şu anda değersiz yatırımlara sahip. Bu rakamın yatırımları artık değersiz olan 23 milyondan fazla insanı kapsayacağı da tahmin ediliyor.
NFT’nin karbon salımında sorumluluğu var
NFT’ler sahiplik ve de orijinallik bağlamında önemli olsa da bir eser olarak doğaya olumsuz etkileri de söz konusu. Bu bağlamda rapordaki en çarpıcı tespitlerden biri de karbon salımı ile ilgili: “Bir blok zincirine kayıtlı olan NFT’lerin devamını sağlamak, atmosfere çok fazla karbonun yayılması demek.”
NFT’lerin geleceği ne olacak
NFT’lerdeki hızlı fiyat artışı sonrasında bugün gelinen sert değer kaybı, “blockchain” teknolojisinin otoriteleri sistem dışı bırakan bağımsız doğasının da etkisiyle yatırımcıyı tedbirli olmaya yönlendirdi. Ancak teknoloji uzmanları blockchain teknolojilerinin gelecekte sanatın dağıtımında ve değerlendirilmesinde önemli bir yere sahip olabileceğine inanıyor. Daha da önemli bir konu var ki NFT değerlerindeki düşüşün, kripto piyasasındaki son çöküşe bağlı olduğu da düşünülüyor. Bazı kripto paralar toparlanmaya başladığından bunun NFT'lere de etkisi yakında görülebilir. Kripto paralardaki iyiye gidiş sürerse NFT piyasası da dengeye gelebilir.
Teknoloji araştırmaları ve danışmanlık şirketi olan Gartner'ın raporuna göre 2026 yılına kadar insanların yaklaşık yüzde 25'i her gün metaverse evreninde en az bir saat geçirecek. Metaverse sanal ekonomisinin de NFT'ler ve kripto para üzerinde yükselmesi bekleniyor.
BU YAZI YATIRIM TAVSİYESİ İÇERMEMEKTEDİR.