Son zamanlarda sık sık gündeme gelen barınma krizi gün geçtikçe daha da derinleşiyor. Konut krizi, sosyal konut üretimi ile çözülebilir. Peki Türkiye'de daha fazla sosyal konut nasıl yapılabilir?
İnşaat, gayrimenkul, konut ve kiralar ile ilgili sorunlar devam ediyor. Bu sorunlara kavgasız şekilde konuşarak çözüm bulunması gerekiyor.
Ekonomimcom köşe yazarı Sadi Özdemir, bugünkü köşesinde sosyal konut üretimini kaleme aldı. Sadi Özdemir, konut sorununa çözüm bulunmazsa bunun daha da büyüyeceğinin altını çizdi.
"Son beş senede yaşananlar orta ve dar gelirli vatandaşların konuta erişimini neredeyse imkansız duruma getirdi. Kira gideri ise bu kesimin aylık gelirinin yarısını geçti, neredeyse üçte ikisini götürüyor" diyen Özdemir, yalnızca barınma bedeli sebebiyle orta direğin çökmek üzere olduğunu dile getirdi.
"Dünyada orta ve dar gelirlinin barınma sorununu çözmek amacıyla diğer devletler ne yapmış? Türkiye ne yapmalı? Bu sorunun cevabını bulmalıyız" ifadelerini kullanan Sadi Özdemir, kendiliğinden orta ve dar gelirliler için uygun fiyatlı konut arzının artmasının mümkün olmadığına, konut talebinin orta ve dar gelirlide yüksek olduğuna, buna karşılık piyasa şartlarında üretilebilen konutların yüksek arsa, malzeme ve işgücü maliyetleri nedeniyle ancak en yüksek gelir grubunun alabileceği fiyatlarla satılabildiğine dikkat çekti.
Sadi Özdemir, yazısında "Konut kredileri yok denecek kadar az, faiz oranları da uzun süre çok yüksek kalacak gibi görünüyor. Öyleyse sosyal devletin çok daha fazla sosyal konut üretmeye başlaması gerekli. Sosyal konut, ‘dar gelirli ailelerin barınma ihtiyaçlarını karşılayabilecek belirli bir standarda sahip ucuz halk konutları’ şeklinde tanımlanıyor. Türkiye’de sosyal konutu Toplu Konut İdaresi (TOKİ) üretiyor" bilgilerini verdi.
TOKİ SOSYAL KONUTTA BAŞARILI MI?
Sadi Özdemir, TOKİ'nin 1984-2002 arasında 18 yılda sadece 43 bin 145 sosyal konut üretebildiğini, 2003-2023 arasında ise 1 milyon 180 bin sosyal konut ürettiğini vurguladı.
"Bu konutların yüzde 90’ı dar gelirli vatandaşlar için sosyal konuttu. TOKİ yıllık ortalama 59 bin adet sosyal konut hayata geçirmiş görünüyor. Bu rakam yüksek ve TOKİ kurumsal olarak gayet başarılı" ifadelerini kullanan Özdemir, orta ve dar gelirli vatandaşın konut talebinin bu rakamların çok üstünde olduğunu söyledi.
İstanbul, Ankara, İzmir gibi şehirlerde TOKİ bir proje ürettiğinde, kura çekilişlerine genellikle projedeki konut sayısının 10 ila 20 misli talep geldiğini belirten Özdemir, uzun süredir büyük şehirlerde ya da yakınlarında TOKİ projesinin üretilemediğini, bu açıdan bakılırsa TOKİ’nin yıllık sosyal konut üretimini acilen 200 bin adede yükseltmesinin ve en az beş sene bu rakamları tutturması gerektiğinin altını çizdi.
Özdemir, "Türkiye’de herhangi bir konutun maliyetinin ortalama yüzde 50’si arsa olduğu için devletin en büyük ‘mülk sahibi’ olarak arsa üretmesi sosyal konutun yolunu büyük oranda açabilecektir" dedi.
TÜRKİYE'DE NASIL DAHA FAZLA SOSYAL KONUT ÜRETİLEBİLİR?
Sadi Özdemir, 'Türkiye, daha fazla sosyal konut üretmek için ne yapmalı?' sorusunun yanıtını da verdi. İşte o maddeler:
1- TOKİ, senede ortalama 59 bin adet olan sosyal konut üretimini 5 yıl boyunca yılda 200 bine yükseltmeli.
2- Kamu Özel Sektör İşbirliği (KÖİ) modeli, sosyal konut üretiminde de uyarlanmalı.
3- Belediyelerin mülkiyetinde kalacak şekilde sosyal konut üretimine imkan sunan hukuki düzenleme yapılmalı.
4- Sosyal konutlarda önce ‘dar gelirli vatandaşlar için düşük bedelle kiralama’ hedeflenmeli.
5- Özel sektörün A ve B grubuna ilişkin konut projelerine, kamu kurumları sosyal konut üretimi şartıyla ‘arsa sağlayıcı’ şeklinde katılabilmeli.
6- Konut kredileri için farklı finansman kurumları, modelleri geliştirilmeli, piyasalardaki dalgalanmalardan etkilenmeyecek şekilde kaynak hazırlanmalı.
7- Kentsel dönüşüm projeleri de ‘sosyal konut üretimi’ için fırsat sunabilir. Bu konuda ayrıntılı bir çalışma yapılmalı.