Haziran 2022’den itibaren yüzde 25’lik üst sınırın uygulandığı kira artışları, bu dönemde yüzde 300’e yaklaşarak, aynı dönemdeki genel enflasyonun ikiye katlanmasına neden oldu. İşte detaylar...
Enflasyonla mücadele çerçevesinde ev kiralarına getirilen artış tavanı, bu alanda yaşanan fahiş artışları engelleyemedi. Daha önce, biten kiralama döneminde gerçekleşen enflasyon baz alınarak tespit edilirken, Haziran 2022’den itibaren yüzde 25’lik üst sınırın uygulandığı kira artışları, bu dönemde yüzde 300’e yaklaşarak, aynı dönemdeki genel enflasyonun ikiye katlanmasına neden oldu.
Dünya Gazetesi köşe yazarı Naki Bakır, bugünkü köşesinde kira artışları ve enflasyon konusunu kaleme aldı. Bakır, "Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) kapsamında son iki senede kümülatif bazda en yüksek artışı kaydeden alt harcama grubu “gerçek kira” oldu" dedi.
Naki Bakır, kiraya yüzde 25 zam sınırının 1 Temmuz'da sona ereceğini belirtti ve "Fakat bu dönemde yasal düzenlemeye rağmen birçok konut sahibi artış tavanına uymadı, özellikle İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya gibi metropoller başta büyük kentlerde boşalan evlere öncekinin 4-5 katı kiralar istenmeye devam edildi. Sözleşmeler, yasal sınırın çok üzerindeki zam oranları ile yenilendi" ifadelerini kullandı.
KİRA ARTIŞLARI ENFLASYONU İKİYE KATLADI
Türkiye İstatistik Kurmu’nun (TÜİK) tüketici fiyat endeksi rakamları iki senelik dönemde yenilenen kira sözleşmelerinde artış üst sınırının kâğıt üzerinde kaldığını gösteriyor.
Mayıs 2022 sonu ile bu yılın mayıs sonu arasındaki iki yıllık dönemde TÜFE’de genel artış kümülatif bazda yüzde 144,9 olarak belirlenirken, TÜFE kapsamındaki ana ve alt harcama grupları içinde en yüksek artış yüzde 285,97 ile “gerçek kira” endeksinde kaydedildi. Naki Bakır, "Bu şekilde söz konusu iki yıllık dönemde kiralardaki kümülatif artış üç kata yaklaştı. Başka deyişle kiraların seviyesi, Mayıs 2022’dekinin yaklaşık dört katını buldu" dedi.
Kira bedellerinde yaşanan yükselişin, özellikle tavan uygulamasının ikinci yılında daha da ivme kazandığı dikkatleri çeki. Bakır, konuya ilişkin "Gerçek kira endeksinde Mayıs 2022 Mayıs 2023 arasındaki ilk bir yıllık dönemde yüzde 71,43 olan yükseliş, Mayıs 2023-Mayıs 2024 arasındaki ikinci bir yıllık dönemde yüzde 125,14’le çok daha yüksek seviyede oldu. Gerçek kira endeksindeki yükselişler; uygulamanın birinci yılında yüzde 39,59, ikinci yılında yüzde 75,45 olan TÜFE bazında genel enflasyonu neredeyse ikiye katladı" açıklamasında bulundu.
SOSYAL KRİZE NEDEN OLDU
Naki Bakır, konuya ilişkin "Gerçek kiranın da içinde yer aldığı “konut” ana harcama grubunda iki yıllık dönemdeki artış ise yüzde 133,25 şeklinde kaydedildi. Aynı harcama grubunda yer alan diğer alt harcama gruplarında iki senelik fiyat artışı “şebeke suyu ve konutlarla ilgili diğer hizmetler”de yüzde 153,04, “konutun bakımı ve onarımı” alt harcama grubunda yüzde 93,35 ve elektrik, gaz ve diğer yakıtlarda yüzde 55,54 oldu.
Gerçek kira endeksinde bu senenin ocak-mayıs dönemindeki artışın da yüzde 40’la, TÜFE’deki yüzde 22,72’lik genel artışın çok üzerinde olduğu görülüyor" ifadelerini kullandı.
Bakır, konut kiralarına getirilen yüzde 25 zam sınırı uygulamasının, ilk günden bu yana ev sahipleri ile kiracılar arasında anlaşmazlık ve kavgaya neden olduğunu söyledi ve konut sahiplerinin kira yenileme dönemlerinde, hatta sözleşme süresi henüz dolmadan mevcut kiracılarını piyasada oluşan yeni düzeylere göre fahiş artışlara zorlaması ile konunun gittikçe bir toplumsal kriz haline geldiğini belirtti.
Bakır, "Konut sahipleri ve kiracılar arasında anlaşmazlıklar büyüdü, kiracılardan ödeme gücünü fazlasıyla geçen kiralar istenmesi ülke genelinde yaralamaya varan, hatta cinayetle sonuçlanan ev sahibi-kiracı kavgalarını çoğaltırken, çok sayıda konut sahibinin açtığı kira tespit ve emsal davaları ile yargının iş yükü de aşırı arttı. Kira anlaşmazlıkları toplumsal istikrarsızlık kaynağı haline, bu anlaşmazlıklar yüzünden resmi “arabuluculuk” da giderek yaygın bir meslek durumuna geldi" diye konuştu.
KONUT KİRALARI TEMMUZ'DA NE OLACAK? NASIL BELİRLENECEK?
Yeni bir düzenleme olmazsa tavan uygulamasının ortadan kalkacağına ve kira zamlarında önceki bir yıllık dönemde gerçekleşen enflasyonun baz alındığı eski sisteme geri dönüleceğine vurgu yapan Naki Bakır, "Yüzde 25’lik üst sınır uygulaması getirilmeden önce, süresi dolan konut kira sözleşmelerinde yer alan aylık kira bedeli en fazla, süre bitiminden önceki ayın sonu itibarıyla TÜFE’de gerçekleşen on iki aylık ortalamalara göre yıllık artış kadar artırılabiliyordu. Söz konusu oran, kira artışında üst sınır olmakla birlikte uygulamada genel oran olarak esas alınıyordu" diye konuştu.
KİRADA OTURAN NÜFUS ARTTI
Genel enflasyonun çok üzerinde seyreden inşaat maliyet artışları satılık ev fiyatlarını yukarı iterken, aşırı pahalanan ve sıkılaştırılan konut kredilerinin kullanım imkanının daralması orta gelirlinin konut alabilme imkanını düşürüyor. Bu süreç bir taraftan elde kalan konut stokunu, diğer yandan kiracılık olgusunu büyütüyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) açıkladığı “İstatistiklerle Aile” araştırmasına göre oturduğu konutun sahibi ailelerin 2022’de yüzde 60,7 olan oranı 2023’te yüzde 56,2’ye düştü, kirada olanların oranı yüzde 27,6›dan yüzde 27,8’e çıktı. Hane halklarının yüzde 15,1’inin oturdukları konutun sahibi olmamakla birlikte kira da ödemediği ve yüzde 0,9’unun da lojmanda oturduğu belirlendi. Buna göre zorunlu kiracı durumunda 7,3 milyon hane bulunuyor. Ortalama hane nüfusunun 3,14 olduğu göz önüne alındığında ülke genelinde kiracı konumunda yaklaşık 23 milyon kişilik bir nüfus olduğu dikkatleri çekiyor.